Objawy guza mózgu
Obecność guza mózgu (nowotworu) wywołuje dwa rodzaje objawów: nieswoiste objawy guza mózgu – związane z nadciśnieniem wewnątrzczaszkowym, oraz ogniskowe objawy guza mózgu – spowodowane miejscowym uszkodzeniem tkanki nerwowej przez rosnącego guza mózgu. Ogniskowe objawy guza mózgu są uzależnione od konkretnego umiejscowienia danego nowotworu w czaszce.
OBJAWY GUZA MÓZGU ZWIĄZANE Z NADCIŚNIENIEM WEWNĄTRZCZASZKOWYM
O wzmożonym ciśnieniu wewnątrzczaszkowym (ICP) decyduje zazwyczaj nie tylko przyrost masy guza w czaszce. Obecność nowotworu może wywoływać obrzęk mózgu, zwiększać objętość krwi zalegającej w naczyniach mózgowych oraz utrudniać krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Wymienione czynniki decydują o zmniejszeniu rezerwy pojemności wewnątrzczaszkowej. W wolno rosnących nowotworach w początkowej fazie podatność jest duża, a przyrost objętości jest łatwo kompensowany, w związku z czym nie pociąga on z sobą wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Później, gdy mechanizmy kompensacyjne wyczerpują się, dalszy przyrost objętości prowadzi do znacznego wzrostu ciśnienia. Dzieje się tak również w przypadku szybko rosnących i agresywnych guzów mózgu.
Objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego można podzielić w zależności od dynamiki procesu i fazy choroby nowotworowej na występujące ostro oraz te, które występują w przypadkach przewlekłych.
W pełni rozwinięty zespół przewlekłego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego manifestuje się:
– bólami głowy,
– sennością i zaburzeniami świadomości,
– pogorszeniem widzenia,
– nudnościami i wymiotami,
– zaburzeniami równowagi,
– sztywnością karku,
– tarczą zastoinową,
– jedno- lub obustronnym niedowładem nerwu odwodzącego
Najczęstszy i dominujący objaw guzów mózgu stanowią bóle głowy. Są one pierwszą dolegliwością u blisko połowy chorych, zwłaszcza tych z nowotworami pochodzenia glejowego. Początkowe nasilenie bólu jest niewielkie, a jego występowanie przeplata się z okresami remisji trwającej wiele dni, a nawet tygodni. Typowo ból pojawia się nad ranem i jest wówczas silniejszy niż w innych porach dnia, co tłumaczy się porannym wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego wywołanym hiperkapnią. Charakter bólu bywa różny – oprócz typowego tępego, rozlanego i pulsującego wraz z tętnem, chorzy skarżą się na ból ograniczony, ostry, świdrujący, a niekiedy promieniujący do oka, skroni czy karku. Ból o charakterze miejscowym może wskazywać na usytuowanie guza mózgu. Wraz z postępem choroby i powiększaniem się masy guza, bóle głowy narastają i stają się coraz silniejsze oraz oporne na leczenie środkami przeciwbólowymi.
Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe wywołuje wymioty, którym nie zawsze towarzyszą nudności. Niekiedy wymioty pojawiają się niespodziewanie, nagle, często w godzinach porannych, są gwałtowne i chlustające. Ich przyczyną jest podrażnienie nerwu błędnego.
Kolejny objaw i symptom guzów mózgu to zawroty głowy, przeważnie nieukładowe, przebiegające z poczuciem niepewności i niestabilności.
Blisko 40% chorych z nowotworami pochodzenia glejowego już przy pierwszym kontakcie z lekarzem wykazuje zaburzenia świadomości. Nasilenie objawów bywa bardzo różne – od niewielkich zaburzeń sprawności myślenia i subtelnych zmian osobowości do wyraźnego upośledzenia świadomości. Obniżenie sprawności intelektualnej można dostrzec u 2/3 wszystkich chorych. Przybiera ono postać upośledzenia pamięci, zdolności osądu, gorszego kojarzenia lub trudności werbalnych. Towarzyszą temu utrata spontaniczności, apatia, w końcu senność.
Częstym objawem nadciśnienia wewnątrzczaszkowego jest tarcza zastoinowa. Zatarcie granic i uniesienie tarczy nerwu wzrokowego z rozdęciem jej włośniczek, poszerzenie żył i zanik ich naturalnego pulsowania oraz wybroczyny w siatkówce to cechy zastoiny widoczne w badaniu dna oka będące wynikiem przekrwienia spowodowanego utrudnieniem odpływu żylnego. W przypadku nowotworów wewnątrzczaszkowych obrzęk tarczy nerwu wzrokowego jest z reguły obustronny i występuje u 90% chorych. Chorzy z nasilonym obrzękiem zgłaszają pogorszenie widzenia – zamazane obrazy, widzenie jak przez mgłę. Innym objawem jest podwójne widzenie przy patrzeniu na oddalone obiekty i nasilające się, gdy chory kieruje wzrok w stronę uszkodzonego nerwu.
OGNISKOWE OBJAWY GUZA MÓZGU
Objawy guza mózgu zależne od położenia nowotworu są spowodowane jego bezpośrednim oddziaływaniem na otaczające tkanki. W efekcie mogą pojawić się objawy ubytkowe albo podrażnienie manifestujące się napadami padaczkowymi, które są drugim – po bólach głowy – najczęściej spotykanym objawem guzów mózgu. Towarzysza one zwłaszcza nowotworom wolno rosnącym – oponiakom, niektórym glejakom, a także przerzutom. Są one pierwszym objawem u co drugiego chorego z gwiaździakiem i skąpodrzewiakiem o niskim stopniu złośliwości, a tylko u co piątego z glejakiem wielopostaciowym. Prawdopodobieństwo napadu padaczkowego zależy również od położenia raka mózgu – jest ono największe w zmianach umiejscowionych w okolicy korowych ośrodków ruchowych i czuciowych. U dzieci nowotwory wewnątrzczaszkowe są przyczyną zaledwie 0,5% przypadków padaczki, lecz odsetek ten rośnie wraz z wiekiem.
Choć napady w przebiegu nowotworów mózgu mogą podlegać uogólnieniu, to zwykle jednak do tego nie dochodzi. Na podstawie typu napadu częściowego można wnioskować o lokalizacji nowotworu. Na przykład proste napady ruchowe czy czuciowe wskazują na guza umiejscowionego w okolicy bruzdy środkowej, a rzadko występujące proste napady wzrokowe (w polu widzenia pojawiają się jasne i ciemne punkty, niekiedy poruszające się i kolorowe) sugerują obecność nowotworu w obszarze bruzdy ostrogowej. Napady nieprzyjemnego zapachu i smaku są typowe dla uszkodzenia przedniej części zakrętu hipokamapa, natomiast proste halucynacje słuchowe kierują uwagę ku zakrętom poprzecznym.
W przypadku guzów występujących w płacie skroniowym charakterystyczne są napady częściowe złożone. W ich trakcie, przy zaburzonej świadomości (splątanie, amnezja, depersonalizacja), może dochodzić do omamów wzrokowych, słuchowych i czuciowych. Czasem występują również charakterystyczne zaburzenia widzenia. Chorzy zachowują krytycyzm (halucynoidy) i donoszą o widzeniu przedmiotów „jak przez lornetkę” lub odwróconą lornetkę”.
OBJAWY GUZA MÓZGU CHARAKTERYSTYCZNE DLA JEGO UMIEJSCOWIENIA
– OBJAWY GUZA MÓZGU ZNAJDUJĄCEGO SIĘ W PŁACIE CZOŁOWYM: Nowotwory rosnące w przedniej części płata wpływają przede wszystkim na zachowanie i stan psychiczny chorych. Pojawiają się zniesienie inicjatywy, niechęć do działania, apatia i abulia. W zmianach położonych po stronie przyśrodkowej, dochodzi do spowolnienia intelektualnego, zaburzenia koncentracji uwagi, zdolności zapamiętywania i planowania. W nowotworach przypodstawnych, zwłaszcza obustronnych, chorzy są impulsywni, drażliwi, odhamowani i labilni emocjonalnie.
Uszkodzenie okolicy ruchowej mowy prowadzi do dysfazji, a niekiedy do upośledzenia zdolności pisania. Bardziej rozległe nowotwory zajmujące zwłaszcza pole 6. Brodmanna okolicy przedruchowej, są przyczyną apraksji z towarzyszącym ubóstwem ruchów i sztywnością kończyn.
– OBJAWY GUZA MÓZGU UMIEJSCOWIONEGO W PŁACIE SKRONIOWYM: Podstawowym symptomem guzów mózgu położonych w płacie skroniowym jest afazja. Uszkodzenie środkowej części zakrętu skroniowego górnego manifestuje się agnozją słuchową – chory nie jest w stanie zinterpretować słyszanych dźwięków. W przypadku zmian położonych bardziej ku tyłowi dochodzi do niemożności zrozumienia mowy. Chorzy mogą mieć trudność w czytaniu i przepisywaniu tekstów, a przede wszystkim nie pojmują ich znaczenia. Mowa bywa płynna, lecz pełna błędów, powtórzeń i neologizmów – jest niezrozumiała. Występują trudności w nazywaniu przedmiotów.
Nowotwory mózgu położone głęboko naruszające funkcje hipokampa upośledzają zapamiętywanie i odtwarzanie z pamięci trwałej.
– SYMPTOMY GUZA MÓZGU W PŁACIE CIEMIENIOWYM: U chorych z nowotworami o tym umiejscowieniu występują różnego rodzaju zaburzenia czucia na przeciwnej połowie ciała. Proste osłabienie czucia powierzchniowego jest z reguły nieznaczne. Częściej dochodzi do upośledzenia bodźca pojedynczego, niemożności odróżnienia bodźca pojedynczego od podwójnego, niezdolności do rozpoznawania znaków pisanych na skórze czy przedmiotów trzymanych w dłoni. Czasem chory nie zdaje sobie sprawy z zaburzeń czy niedowładu.
Uszkodzenie połączenia płata ciemieniowego z płatem potylicznym prowadzi do niemożności rozpoznawania twarzy i trudności w orientacji prawo-lewo. Chory ma wówczas kłopoty np. z odróżnieniem godziny dziewiątej od trzeciej.
– NOWOTWORY PŁATA POTYLICZNEGO: Niemal wszyscy chorzy z nowotworami płata potylicznego mają zaburzenia w polu widzenia. Pełne uszkodzenie pola 17. Brodmanna powoduje niedowidzenie połowiczne jednoimienne po stronie przeciwnej do nowotworu. Czasem dochodzi do nietypowych ubytków, takich jak: niedowidzenie w górnej lub dolnej połowie pola, mroczek środkowy, czy niezdolność do odróżniania barw. W przypadku rozległych zmian dochodzi do złudzeń i omamów wzrokowych. Chorzy donoszą o zmianach rozmiarów, kształtów i kolorów przedmiotów, niekiedy widzą mnogie obrazy jednego obiektu lub przetrwały obraz obiektu, który ostał usunięty z pola widzenia.
– GŁĘBOKIE NOWOTWORY PÓLKUL MOZGOWYCH: Manifestują się zespołem ciasnoty wewnątrzczaszkowej wynikającej z m.in. blokowania krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego. Do częstych objawów należy upośledzenie pamięci, zespół otępienny, chorzy są apatyczni, tracą kontrolę nad zwieraczami. Nowotworom podwzgórza towarzysza nieraz zaburzenia wydzielania wewnętrznego, opóźnienie wzrostu i dojrzewania płciowego lub przedwczesne dojrzewanie, bulimia, otyłość bądź anoreksja z wyniszczeniem.
– GUZY PNIA MÓZGU – OBJAWY: Objawy nowotworów pnia mózgu są bardzo różne i w dużej mierze zależą od położenia, utkania oraz sposoby wzrostu guza. Co czwarty guz rośnie w sposób ograniczony, pozostałe to nowotwory rozlane. Ograniczone glejaki śródmózgowia przyjmują jedną z dwóch form. Pierwsza to nowotwory okołowodociągowe rosnące bardzo wolno i wywołujące wodogłowie, przeważnie około 10 roku życia. Ogniskowe objawy guza mózgu nie występują wcale bądź pojawiają się późno. Pozostałe nowotwory ograniczone powodują wodogłowie i objawy ogniskowe takie jak: dwojenie, nierównośćrenic, opadnięcie powiek, niedowłady, sztywność, drżenie, senność, niezborność, mutyzm. Ograniczone glejaki rdzenia przedłużonego dają o sobie znać przede wszystkim zespołem opuszkowym. Ogniskowe glejaki mostu spotyka się rzadko, objawiają się uszkodzeniem nerwów VI i VII, miokimiami twarzy, jednostronną głuchotą, przeciwstronnym niedowładem.
– GUZY MÓŻDŻKU: w obrazie dominuje zespół nadciśnienia wewnątrzczaszkowego będący pochodną masy nowotworu oraz wodogłowia. Nowotwory te manifestują się oczopląsem, ataksją tułowia z niepewnym chodem na szerokiej podstawie. Możliwe osłabienie napięcia mięśniowego, ataksja z tendencją do padania w stronę usytuowania nowotworu, dysmetria, oczopląs i mowa skandowana ( dyzartria).
– NOWOTWORY OKOLICY SIODŁA TURECKIEGO I PODWZGÓRZA: Najbardziej charakterystyczne jest postępujące upośledzenie ostrości wzroku oraz ograniczenie pola widzenia przyjmujące postać niedowidzenia dwuskroniowego. Gruczolaki wydzielające od samego początku prezentują objawy związane z nadmiarem produkowanego przez nie hormonu. W związku z tym w momencie rozpoznania mają niekiedy stosunkowo małe rozmiary. Nadmiar PRL u kobiet objawia się mlekotokiem, brakiem miesiączki i bezpłodnością. U mężczyzn hiperprolaktynemia prowadzi do impotencji, oligospermii i spadku libido. Inny nowotwór tej okolicy, czaszkogardlak, u większości chorych wywołuje zaburzenia endokrynologiczne.
– OBJAWY GUZA MÓZGU KĄTA-MOSTKOWO-MÓŻDZKOWEGO: Najczęstsze nowotwory mózgu tej okolicy to nerwiaki nerwu przedsionkowego, oponiaki i torbiele naskórkowe. Pierwszym objawem nerwiaka nerwu przedsionkowego jest powolna, jednostronna utrata/osłabienie słuchu z towarzyszącym szumem. Niekiedy chorzy skarżą się na uczucie pełności w uchu. Chory miewa trudności ze zrozumieniem słów podczas rozmowy telefonicznej. Możliwe są zawroty głowy. Na dalszym etapie pojawiają się trudności w chodzeniu, podwójne widzenie, oczopląs, drętwienie i niedoczulica twarzy, zaburzenia połykania.
– SYMPTOMY GUZÓW KANAŁU KRĘGOWEGO: W przypadku nowotworów położonych w odcinku piersiowym chorzy skarżą się początkowo na bóle kręgosłupa, uczucie sztywności i znużenia w kończynach dolnych. Niedowład pojawia się początkowo w stopie i paluchu. W przypadku nowotworów wewnątrzrdzeniowych pierwszym objawem są ból, zaburzenia czucia albo niedowład. Ból jest umiejscowiony z reguły na poziomie nowotworu, często nasila się w pozycji leżącej i w nocy.
GUZ MÓZGU – LECZENIE
JAKIE SĄ OBJAWY RAKA ?
JAK WYKRYĆ GUZA MÓZGU? REZONANS
CZY RAK JEST DZIEDZICZNY ?