Radioterapia guza mózgu

Współczesne leczenie neuroonkologiczne ma charakter skojarzony i radioterapia guza mózgu odgrywa w nim bardzo istotną rolę.

W przypadku większości pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego oraz nowotworów przerzutowych leczeniem pierwszoplanowym jest zabieg chirurgiczny. Radioterapia guza mózgu jest stosowana rutynowo jako leczenie uzupełniające w złośliwych glejakach, natomiast w nowotworach o niższej złośliwości leczenie napromienianiem uzupełnia niedoszczętną resekcję (usunięcie) guza mózgu.

Radioterapia guza mózgu oraz chemioterapia są zasadniczymi sposobami leczenia w niskozróżnicowanych nowotworach z grupy PNET lub w nowotworach z komórek rozrodczych (zabieg chirurgiczny ma tu najczęściej jedynie charakter cytoredukcyjny bądź ogranicza się do biopsji).

W miarę postępu technologicznego radioterapia guza mózgu stała się bardzo precyzyjną techniką leczenia, którą można porównać do „wirtualnej chirurgii”. W leczeniu radykalnym praktycznie odstąpiono od napromieniania całego mózgu, co pozwoliło zmniejszyć toksyczność leczenia. Ze względu na bardzo duże zróżnicowanie typów histologicznych i rodzajów nowotworów mózgu nie stosuje się jednolitego schematu napromieniania.

Nowotwory łagodne z definicji nie naciekają sąsiadujących tkanek prawidłowych i w przypadku ich dobrej wizualizacji w badaniach diagnostycznych (przede wszystkim rezonans magnetyczny głowy) możliwe jest zastosowanie podczas zabiegu bardzo wąskiego marginesu bezpieczeństwa, rzędu 3-5 mm. Do tej grupy należą m.in. oponiaki, gruczolaki przysadki mózgowej, czaszkogardlaki i nerwiaki nerwu słuchowego.

Nowotwory złośliwe mózgu , naciekające glejaki wymagają naświetlania szerokiego marginesu otaczających guz tkanek, gdyż komórki nowotworowe znajdują się również w obszarze obrzęku okołonowotworowego ( w razie wznowy po leczeniu pierwotnym, w ok. 80% nawrót stwierdza się w promieniu 2cm od granicy pierwotnie kontrastującego obszaru).

Osobny problem stanowią złośliwe nowotwory szerzące się przez płyn mózgowo-rdzeniowy. Do tej grupy należą medulloblastoma i inne nowotwory z grupy PNET czy niektóre anaplastyczne wyściółczaki. W tych przypadkach stosuje się napromienianie całej osi mózgowo-rdzeniowej. Chorego układa się do napromieniania na brzuchu.

Podstawową techniką radioterapii w wypadku nowotworów centralnego układu nerwowego jest frakcjonowana teleradioterapia z zastosowaniem jednorazowej dawki dziennej 1,8-2Gy. Całkowita dawka zależy od typu histologicznego nowotworu. Przygotowanie i planowanie radioterapii oraz napromienianie wymagają wykonania indywidualnych masek termoplastycznych, na których zaznaczane są punkty wlotu promieniowania albo granice pól.

Standardem leczenia jest technika konformalna radioterapii trójwymiarowej. Spolszczona nazwa tej techniki napromieniania oddaje precyzyjne dostosowanie kształtu wiązki do zrekonstruowanego kształtu nowotworu. W nowoczesnych ośrodkach stosuje się aparaturę wykorzystującą modulację intensywności wiązki. Pozwala ona „rzeźbić”  przestrzennie rozkład promieniowania w objętości poddanej napromienianiu dzięki systemowi przesłon. Jest to szczególnie ważne, gdy nowotwór znajduje się w sąsiedztwie czułych organów krytycznych np. pnia mózgu czy gałek ocznych.

Prawidłowa tkanka nerwowa reaguje na napromienianie późnym odczynem i dlatego w leczeniu radykalnym nie należy stosować dawek frakcyjnych powyżej 2 Gy. W przypadku nowotworów łagodnych, ze względu na duże prawdopodobieństwo wieloletniego przeżycia należy dążyć do maksymalnego ograniczenia napromieniania prawidłowej tkanki nerwowej. Ze względu na kumulowanie się uszkodzeń popromiennych w prawidłowych komórkach przeżywających napromienianie radioterapia guza mózgu jest z zasady jednorazową procedurą terapeutyczną. Powtórne napromienianie stosuje się tylko w wyjątkowych sytuacjach i powinno się je ograniczać do małej, ściśle określonej objętości patologicznej tkanki.

zobacz: NA CZYM POLEGA RADIOTERAPIA?

SKUTKI UBOCZNE RADIOTERAPII