Pochodne nitrozomocznika
Pochodne nitrozomocznika (np. karmustyna, lomustyna, winkrystyna, cisplatyna) stosuje się w leczeniu guzów mózgu i nowotworów OUN. Ich działanie, niezależne od fazy cyklu komórkowego, polega na interakcji z kwasami nukleinowymi oraz białkami. Pochodne nitrozomocznika są lekami rozpuszczalnymi w tłuszczach, co ułatwia im przekraczanie bariery krew-mózg i krew-nowotwór.
W neuroonkologi najczęściej wykorzystuje się takie pochodne nitrozomocznika jak lomustyna, karmustyna oraz prokarbazyna.
Wymienione leki mogą być stosowane pojedynczo (najwyższą skuteczność w monoterapii ma karmustyna) lub łącznie z innymi lekami w schematach wielolekowych (np schemat PCV – prokarbazyna, lomustyna i winkrystyna). Wszystkie wymienione leki mają postać dożylna i doustną, ale w praktyce częstsze jest podawnia dojelitowe. Natomiast prokarbazyna jest dostępna wyłącznie w postaci doustnej.
Schemat PCV stosowany w leczeniu skąpodrzewiaków zawiera lomustynę CCNU (110mg/m2 p.o. w dniu 1.), prokarbazynę PCB (60mg/m2 p.o. w dniach 8.-21.) i winkrystynę VCR (1,4mg/m2 – maksymalnie 2mg – w dniach 8. i 29.) Cykle powtarzane są co 6-8 tygodni.
Pochodne nitrozomocznika powodują skutki oboczne. Działanie niepożądane o największym znaczeniu stanowi supresja układu krwiotwórczego., która jest najbardziej nasilona po upływie 3-5 tygodni od podania leków. Pochodne nitrozomoczika należą do leków o silnym działaniu wymiotnym, a przy dłuższym stosowaniu mogą wywołać objawy zwłóknienia miąższu płucnego – szczególnie u osób w podeszłym wieku.
Charakterystyka leków cytotoksycznych najczęściej stosowanych w ramach chemioterapii nowotworów ośrodkowego układu nerwowego jest zróżnicowana zarówno pod względem mechanizmów działania, jak i w zakresie dawkowania, drogi podawania oraz najważniejszych działań niepożądanych. W zależności od stopnia chemiowrażliwości leki cytotoksyczne – pochodne nitrozomocznika – stosuje się w monoterapii (glejak wielopostaciowy) lub jako składowe wielolekowych schematów (np w leczeniu anaplastycznych oligodendroglioma, medulloblastoma czy pierwotnych chłoniaków OUN).
Chemioterapię, szczególnie z wykorzystaniem schematów wielolekowych utrudnia większe ryzyko działań niepożądanych chemioterapii.
LEKI O DZIAŁANIU CYTOTOKSYCZNYM NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE W RAMACH CHEMIOTERAPII GUZÓW MÓZGU. POCHODNE NITROZOMOCZNIKA:
1. KARMUSTYNA – BCNU – najczęściej 150-200 mg/m2 przez 42-56 dni/ dożylnie – działania niepożądane: nudności, wymioty, mielotoksyczność i pneumotoksyczność
2. LOMUSTYNA – CCNU – najczęściej 110mg/m2 przez 42-65 dni/ doustnie – działania niepożądane: nudności, wymioty, mielotoksyczność i pneumotoksyczność
3. PROKARBAZYNA – PCB – najczęciej 60-100 mg/m2 x 21-14 dni/21-28 / doustnie – działania niepożądane: wysypka, nudności, wymioty
4. WINKRYSTNA – VCR – najcześciej 1,4 mg/m2 (max 2 mg)/21 dni / dożylnie – działania uboczne – neurotoksyczność
5. CISPLATYNA – CDDP – najczęściej 60-120 mg/m2/21 dni/ dożylnie – skutki oboczne: nudności, wymioty, neurotoksycznośc, nefrotoksyczność, mielotoksyczność
Cytostatyki – rodzaje i działanie
Bibliografia, pochodne nitrozomocznika, schemat PCV:
Pod. red. M. Krzakowski, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2011 r., Tom I, Gdańsk 2011.
J. Meder, Aktualne zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w onkologii, Warszawa 2011.
P. P. Liberski, W. Kozubski, W. Biernat, R. Kordek, Nueroonkologia kliniczna, Lublin 2011.